Beyoğlu’nun arka sokaklarındaki bir evin yüksek tavanlı geniş salonunda son notaların tınılarını bitirip ellerimizi eski piyanonun tuşlarından çektikten sonra “Bu günlük bu kadar, gelecek sefere yüz onbeş, yüz onaltı ve yüz onyedinci sayfaları çalışıp geliyorsun. Ölçülere dikkat et üç sekizlik vivace (çabuk, canlı), üç dörtlük andante (orta hızda) ve iki dörtlük moderato (ağır) çalınacak” dedi her zamanki gibi ‘r’ lerin üstüne bastıra bastıra, sert emir verir gibi konuşarak.
“Tamam, Bayan Tatiana” dedim. “Haftaya bu parçaları hazırlıyorum. Bu arada dikkatimi çekti bugün çok şık ve heyecanlısınız. Özel birini bekliyorsunuz herhalde?”
“Ahh evet birazdan bizim kızlar gelecek. Lina ve Anna. Sana daha önce onlardan bahsetmiştim değil mi? Hani şu balerin olanlar. Vaktin varsa otur da tanıştırayım seni onlarla”.
“Vaktim var ama rahatsız etmeyim sizleri”
“Hayıırrr. Rahatsız etmiş olmazsın, isterim onlarla tanışmanı. Bilirsin sen benim için diğer öğrencilerimden farklısın. “
“Tamam, kalıyorum o zaman”.
“Benim mutfakta biraz işim var. Votkaları hazırlayacağım, ha bir de semaveri.
Arkasından baktım, beyaz saçlarını topuz yapmış, ince, uzun boylu, buz mavisi gözlü Tatiana’nın. Daha dün gibi geldi bu eve ilk gelişim. Uzun süre ara verdiğim piyano derslerine tekrar başlamak istiyordum. Opera’da çalışan komşumuzdan yardım istemiştim.
“Bizim Tatuş var ders veren, bizden emekli, ben bir konuşayım haber veririm sana” demişti. Ertesi gün Tatiana’yla konuştum telefonunu bekliyor” diyerek hakkında fazla bilgi vermeden telefon numarasını yazdığı kâğıdı elime tutuşturdu. Tatiana Alexievich 259…..
Numarayı çevirmemden bu yana iki yıl geçmişti.
“Daha önce piyano çalıştınız mı?”
“Evet”
“İyi o zaman”
“Derslerim kırk beş dakika sürer. Ücretimi her dersin sonunda alırım. Her hafta düzenli gelmelisiniz. Ders atlatan öğrencileri sevmem. Yarın saat üçte müsaidim. Sizin içinde uygunsa görüşebiliriz. Gelirken daha önce çalıştığınız notaları yanınızda getirin lütfen”.
“Yarın saat üçte görüşmek üzere” diyerek bana hiç seçenek bırakmayan, tek taraflı, nefes almaksızın cümlelerin sıralandığı, sınırları kesin çizgilerle belirlenmiş hızlı bir görüşmenin sonunda adresini vererek telefonu kapatmıştı. Kimine göre oldukça itici gelebilecek bu konuşma nedense hoşuma gitmişti. Beni hiç tanımamasına rağmen şartlarını hiç kıvırmadan önüme koymuş, kısacası bu iş disiplin ister, öyle lay lay lom işi değildir ona göre gel” demek istemişti.
Ertesi gün elimde notalar, Beyoğlu’ndan Tünel’e inen sokaklardan birinde, ferforje kapılı, beş katlı eski bir apartmanın önünde Tatiana yazan zile basıp içeri girdiğimde ilk önce eski evlere özgü nem kokusuyla sonra da sırasıyla ahşap camlı ikinci bir kapı, mermer merdivenler ve yıllara meydan okumuş bir asansörle karşılaştım. İki kişinin zor sığabileceği asansör gıcırdayarak üçüncü kata çıktı. Kapıyı çaldığımda çift kanatlı kapının arkasından gelen sesi yanıtlar yanıtlamaz kapı açıldı. Karşımda yaşlı ama dimdik duran, beyaz saçlı, uzun etek ve v yakalı kazak giymiş, babet ayakkabılı bir kadın duruyordu.
“Merhaba ben Tatiana” dedi sıkıca, kendine güvenli bir şekilde elimi sıkarak. Aklıma bir yerlerde okumuş olduğum “tanışmalarda ilk otuz saniye” isimli makale gelmişti. Bu güne kadar otuz saniyede beni etkileyen kimse olmadığı için bunun bir geyikten ibaret olduğunu savunan ben Tatiana’yı gördükten sonra fikrimi tamamen değiştirmiştim.
“İşte bu” dedim içimden. Bu kadın piyanoyu tam anlamıyla öğrenmek isteyen bana öğretebilecek kişi, bundan başkası olamaz. O ana kadar hiçte kale almadığım bir teoriyi alt üst ederek bana bunun doğruluğunu bilmeden yüzüme çarpan bu kadın kim bilir ilerde önümde başka hangi yolları açacaktı.
Ve aradan geçen iki yıl o andaki düşüncemin hiç de yanlış olmadığını gün gibi ortaya koydu. Belli ki bende onun istediği gibi bir öğrenci oldum. Hastalıktan kafamı kaldıramadığım, sınavlardan sabahlara kadar ders çalıştığım ve piyanonun kapağını dahi açamadığım zamanlarda bile uykulu gözlerle, sürünerek de olsa mutlaka derslerine gittim. İşte bu yüzden bende onun için farklıydım.
Salondaki gümüşlüğün üzerindeki resimlerine baktım. Resital verirken, büyük bir bahçede ailesi ile objektife gülümserken, elinde içki bardağı bir resepsiyonda, anılar, anılar. Yavaşça mutfağa doğru gittim “Yardıma ihtiyacınız var mı Bayan Tatiana” diye sordum.
“Ah yok ben her şeyi hazırladım bir tek şu semaveri fişe takacağım o kadar. Bunların elektriklilerini çıkarmışlar. Bir öğrencim hediye etti. Biz Rusya’da bunu odun ateşiyle ısıtırdık.” dedi gülerek. Gümüş tepsiye yaydığı kenarları dantel işlenmiş beyaz keten örtünün üzerine dört tane votka bardağı yerleştirdi. “Smirnoff, çarın içkisi, bilirsin” dedi. “Eskiden votkaları annem yapardı. Bende biliyorum yapmasını ama uzun iş. Marketten almak daha kolay”. Mutfak tezgâhının diğer tarafına porselen çiçekli pasta tabaklarını, parlatılmış gümüş çatal ve bıçak takımını, gümüş sıvama tekniği ile yapılmış antika sayılabilecek zarflı bardakları ve beyaz ketenden kolalanmış peçeteleri hazırlamıştı.
“Pirochki yaptım” dedi. “Bilirmisin? Rus Böreği”. Bilmiyordum ama nedense bilmiyorum diyemediğim için sesimi çıkartmadım. “Bu da Pacha, piramit pasta. Çayla ikram edeceğim bunları. Umarım seversin” demeye kalmadan kapı çaldı. “Geldiler” dedi gözleri parlayarak. Belli ki bir iki arkadaşı ve öğrencilerinden başka gelen kimsesi olmadığı için her kapının çalışı onda ayrı bir heyecan yaratıyordu.
Kim tahmin edebilirdi ki dadılarla muhteşem bir köşkte büyümüş, piyano dersleri almış, kristal ve porselenlerle donatılmış koskoca masalarda kardeşleri, anne ve babasıyla yemekler yemiş, genç kızlığında davet edildiği balolarda valsler yapmış ve bu gecelerden birinde hayatının aşkıyla karşılaşmış, Rusya’nın uçsuz bucaksız topraklarının karla kaplandığı kış mevsiminde bir yerden bir yere atlı kızaklarla, kürkler içinde uçarcasına yolculuklar yapmış Tatiana Alexievich’in Beyoğlu’nun arka sokaklarından birinde yaşamını üç beş arkadaşının ve ders verdiği öğrencilerinin yolunu bekleyerek birçok vatandaşı gibi şaşalı hayatını sona erdiren, ülkesinden kaçmasına neden olan Rus devrimi sayesinde başından geçen onca olaya rağmen yine de dimdik hayata tutunmaya çalışacağını. Aynen böyle özetlemişti bitirdiğimiz bir dersin sonunda koskoca hayatını. O zaman anlamıştım geçmişinde yaşamanın günümüzdeki yaşantısından daha mutlu ettiğini onu. Ne zaman Rusya’dan ve evinden bahsetse gözleri buğulanır ve ağlamamak için zor tutardı kendini. Her zaman son cümlesi “neyse ki canımızı kurtarabildik” olurdu.
Kapıyı açtığında içeriye kendi yaşlarında iki yaşlı hanım girdi. Aralarında Rusça bir şeyler konuştular. Salona girdiklerinde Tatiana beni Anna ve Lina ile tanıştırdı. Bu tanışma faslı bana Tatiana ile ikinci ve üçüncü kez tanışıyormuşum gibi geldi. Aynı disiplin, aynı duruş, aynı konuşma tarzıyla seri üretim yapan fabrikanın ürünleri gibiydiler.
Anna çok şık Chanell döpiyesini inci kolye ile tamamlamış, Lina ise lacivert ceket pantolon takımının üstüne gözleriyle aynı renkte bir fular takmıştı. Yetmişli yaşlarını süren bu üç kadın zariflikte birbiriyle yarışıyordu.
Bolşevik devriminden sonra güz yaprakları gibi bir ülkeden diğerine savrulan birçok Rus gibi onların payına da İstanbul’da buluşmak düşmüştü. O gün neler anlatmadılar ki geçmiş yaşamları ile ilgili. Anna’nın göl kenarında doğduğu, duvarlarında büyük portreler asılı, koridorlarında çocuk seslerinin çınladığı, oyun oynarken kayboldukları, sütunlu koskoca köşkü. Özel öğretmenlerden aldığı binicilik ve bale derslerini, aileleri geceleri davete gittiği zaman dadılarının tüm kardeşleri şömine ateşi karşısında toplayıp anlattığı masallarla süslenmiş mutlu çocukluk günlerini.
Lina’nın her pazar ailesi ile kiliseye gidişi, rahiplerin duvarlarda yankılanan sesleri, dönüşte aşçılarının içmeleri için hazırladıkları borsch çorbasını nasıl iştahla yediklerini, tüm gün kaynayan semaveri, içilen ev votkalarını, kızaklı atları, çan seslerini, ilk aşklarını hatta arkalarında bıraktıkları nişanlılarını.
Anlattıklarını dinledikçe kendimi Dostoyevski, Tolstoy, Gogol ya da Puşkin’in kitaplarının içindeymişim gibi hissediyordum. Yoksa Çehov mu?
Ufak bir farkla Tatiana’nın deyimiyle bizim kızların hikâyeleri hep aynı şekilde bitiyordu.
Bir gün uyandıklarında St. Petersburg’un ismi Petrograd olarak değişmiş, 1917’de kanlı bir devrim dalga dalga yayılmaya başlamış, insanların evleri basılmış, kimileri tutuklanarak bilinmeyene götürülmüş, şanslı olup kaçabilenler yanlarına alabildikleri eşyaları ile trenler ve gemilerle yeni hayatlarına doğru endişeli bir yolculuğa çıkmışlardı. Lina, Tatiana ve Anna’nın aileleri kader birliği yaparcasına İstanbul Beyoğlu’nda bir araya gelmişlerdi. Diğerlerine göre daha şanslı sayılırlardı. Tatiana İstanbul Opera ve Balesinde yıllarca piyanist olarak çalışmış, Lina aynı yerde bir süre balerin daha sonra ise eğitmen olarak birçok eserin sahnelenmesinde balerin ve baletlere yardımcı olmuştu. Anna ise İstanbul’lu bir beyefendiye aşık olmuş, bu aşklarını mutlu bir izdivaçla tamamlamışlar, çok istemesine rağmen kendi çocuğu olmamış ama açtığı bale okulunda yüzlerce minik balerin yetiştirmişti.
Anıları eşliğinde onlarla birlikte içtiğim Smirnoff’un ve tavşankanı semaver çayının tadı sohbetleri gibi damağımda kalmıştı. Onlardan ayrıldıktan sonra İstanbul’un renkli mozaiğinin parçaları diye düşünmüştüm. O günden sonra bu yaşlı kızlarla bir daha karşılaşmadım. Önce Lina’nın, sonra da Anna’nın sonsuzluğa intikal ettiğini öğrendim.
Geçenlerde yine Tatiana’yı aradım. Uzun uzun çalan telefonu açan olmadı. Kim bilir diye geçirdim içimden, belki de kaybolan son mozaik Tatiana oldu içlerinde…
Yeşim Kuşçu Ermutlu
